Een historische roman die zich afspeelt in Vlaanderen rond de Guldensporenslag in 1302. Vlaanderen is in de handen van de Fransen gevallen, en de Vlaamse vorst en zijn oudste zoon (Robrecht van Bethune, oftewel de Leeuw van Vlaenderen) zijn in gevangenschap in Frankrijk. Uit het volk staan echter twee nieuwe leiders op, om het land te helpen bevrijden van het Franse juk. De strijd mondt uit in de Guldensporenslag, 11 juli 1302, waarin een Vlaams leger van voetknechten tegenover een Frans ridderleger komt te staan. Door het verhaal heen loopt de romance van Machteld, de dochter van Robrecht van Bethune, en ridder Adolf van Nieuwland.

Conscience wilde zijn Vlaamse landgenoten bewust maken van hun nationale identiteit en eigenwaarde (vlak na de 19e eeuwse onafhankelijkheidstrijd van Belgie). Met het grote success van De Leeuw van Vlaenderen werd Conscience bekend als "de man die zijn volk leerde lezen."