In de jaren 1930 en 1940 heeft de radio het rijk nog alleen. Televisie is er nog niet; louter geluid moet het beeld scheppen. Onder de titel 'Sprekende stemmen 1936 - 1947' heeft Beeld & Geluid in Hilversum een twaalfdelige serie samengesteld die de aanloop naar, het verloop van en het herstel na de Tweede Wereldoorlog op klinkende wijze weergeeft.

In de jaren 1930 in de sfeer gespannen, maar gaat het leven nog grotendeels z'n gewone gang. Er wordt gevoetbald, gedanst en het nieuws uit binnen- en buitenland is gevarieerd. Dat verandert als de oorlog uitbreekt. Dan wordt 'Sprekende stemmen' een chronologie van het oorlogsverloop, aan de hand van het stemgeluid van 'schurken' en 'helden', met een bijzondere plaats voor het Nederlandse koningshuis. Na vele tegenslagen keren de kansen en gloort uiteindelijk de overwinning op leed en geweld. Na de oorlog herneemt Nederland zich en worden de doden herdacht. Maar er wacht een nieuwe oorlog: die in Nederlands-Indië.

Alle geluidsfragmenten in de serie 'Sprekende stemmen' worden in- en uitgeleid door radiopresentatoren uit de jaren tachtig, toen deze serie onder de titel 'Stemmen des Tijds' voor het eerst is uitgegeven door het Omroepmuseum in Hilversum. De vertaling van alle buitenlandse stemmen is opgenomen in de toelichting per deel. Klik voor meer informatie naar www.sprekendestemmen.nl

1 Churchill: "...we shall reach the end of our journey..." (26 maart)

Churchill: "Deze tijd heeft ons teleurstellingen zowel als successen gebracht. Maar het lijdt geen twijfel dat het goede nieuws het slechte overtreft. De opmars van de verenigde naties naar het einddoel gaat gestaag door, steeds sneller. Die lange en gevaarlijke tocht die de reddende strijdkrachten maken wordt stap voor stap volbracht. En nu kunnen we zeggen - niet alleen met hoop, maar met reden - dat we het einde van deze reis in goede orde zullen bereiken."

Generaal Eisenhower maakt D-Day bekend (6 juni)

Eisenhower: "Mensen in West-Europa. Vanmorgen is een landing uitgevoerd op de Franse kust door troepen van het geallieerde expeditieleger. Deze landing maakt deel uit van het gezamenlijke plan van de verenigde naties voor de bevrijding van Europa."

2 BBC-omroeper John Snagge maakt het nieuws van de invasie wereldkundig (6 juni)

John Snagge: "Hier is Londen, Londen op de binnenlandse, Europese en wereldzenders van de BBC en via Radio Verenigde Naties in het Middellandse Zeegebied. Uw nieuwslezer is John Snagge. Het opperbevel van het geallieerde expeditieleger heeft zojuist een communiqué uitgegeven, en over enkele ogenblikken zal ik u dat voorlezen. Communiqué nummer 1. Onder het commando van generaal Eisenhower zijn vanmorgen geallieerde marine-eenheden, ondersteund door sterke eenheden van de luchtmacht, begonnen geallieerde legers op de noordkust van Frankrijk aan land te zetten. Dit is het einde van communiqué 1 van het oppercommando van het geallieerd expeditieleger."

Het bombardement op de Normandische kust: "Bloemkolen" (begin juni)

Oorlogscorrespondent Robert Kiek vanuit de gevechtszone in Normandië (22 augustus)

Glorieuze intocht van generaal Charles de Gaulle in Parijs (25 augustus)

Radio Parijs: "Een herinnering dringt zich aan ons op, een herinnering aan een moment als dit, aan de 14-de juli 1919. Dezelfde menigte, hetzelfde enthousiasme, dezelfde vreugde. En deze Parijse mensen zijn hier uit alle uithoeken van de stad te voet naar toe gekomen, dikwijls zelfs uit de voorsteden. En sinds 9 uur vanmorgen, 10 uur hebben ze geapplaudiseerd voor de troepen die hier voorbijkomen. We zien hier Canade¬zen en Fransen, en nu wachten we op de komst van generaal De Gaulle, die zich zal melden met generaal Billotte. Hier is nu eerst het militair saluut."

Hitler voert het woord na de mislukte aanslag door Graf Schenk von Stauffenberg: "...verbrecherische Elemente..." (20 juli)

Hitler: "Als ik vandaag tot u spreek dan gebeurt dat met de bedoeling dat u mijn stem hoort en dat u ziet dat ik ongedeerd ben en gezond. Ten tweede dat u de feiten ver-neemt over een misdaad die in de Duitse geschiedenis zijn weerga niet kent. De drie die deze wandaad hebben bedreven zijn ingerekend. Dit heeft met de Duitse weermacht en in het bijzonder met het Duitse soldatendom niets te maken. Het zijn maar heel kleine brutale en misdadige elementen, die nu kort en krachtig worden uitgeroeid."

3 Minister-president Gerbrandy: "Het uur der bevrijding heeft geslagen!" (4 september)

Verslaggever Robert Kiek: "...de weg maar Amsterdam..." (4 september)

Max Blokzijl: "De hemel bespare ons volk de bevrijding..." (4 september)

De opmars van de geallieerde legers. Diverse berichten van Radio Oranje en Robert Kiek. (5, 10 en 11 september)

4 Spoorwegstaking. Voorlezing tekst (tijdens herdenking een jaar later) zoals die op 17 september 1944 voor de BBC werd voorgelezen ter afkondiging van de staking. (Opname van 17 september 1945) Robert Kiek bericht over het verloop van de Operatie Market Garden (19 september)

5 De Slag om Arnhem. Twee ooggetuigeverslagen van BBC-verslaggever Stanley Maxted (opnamen tussen 19 en 24 september) zie onderaan

BBC: "Enkele minuten geleden zagen we de jachtvliegtuigen overkomen, direct daarna gevolgd door die heerlijke bevoorradingsvliegtuigen, die u nu direct boven ons kunt horen. Gisteren en vanmorgen zijn er ook voorraden gebracht, maar die zijn op de verkeerde plaatsen afgeworpen. De vijand heeft ze. Maar nu zijn deze vliegtuigen gekomen en hebben hun lading precies op het doel geworpen. Iedereen juicht en klapt in zijn handen, maar zij kunnen niet toegeven aan hun emoties.

Wat een prachtig gezicht is dat, al die pakken en geparachuteerde balen en ammunitie die hier rondom ons neerkomen, door de bomen en op de grond vallen. De mannen rennen erheen om ze te halen. En u heeft geen idee wat dit voor ons betekent, te zien hoe deze ammunitie en deze proviand naar beneden komen, hier, waar de mannen erbij kunnen. Het zijn zulke vechters en nu krijgen ze de spullen om mee te vechten. Het is een prachtig gezicht.

Het is zo zonde als ze de spullen om mee te vechten niet kunnen krijgen. U kunt horen door wat voor soort luchtafweer de vliegtuigen vliegen. Het is absoluut als een hagelbui daarboven. Die vijandelijke kanonnen rondom ons hameren letterlijk op de vliegtuigen in, maar tot dusver heb ik nog niet gezien dat er een neergehaald is. Maar de pakken komen naar beneden. De parachutes komen naar beneden. Dat is alles wat deze mensen vragen."

BBC: "Wat ik hoop dat u zojuist hebt kunnen horen is de plotselinge verschijning van de Luftwaffe. Het moeten zo'n twintig of dertig vliegtuigen zijn. Ze maken duikvluchten over al onze stellingen hier. Ze zijn nog steeds vlak boven ons; daarom stop ik er nu mee, want ze komen heel laag over ons heen."

Robert Kiek, tien dagen na Operatie Market Garden. (27 september)

OKW-bericht (Oberkommando der Wehrmacht), melding van het einde van de Slag om Arnhem. (29 september)

OKW-bericht: "In de omgeving van Arnhem is op de 28-ste september de laatste tegenstand van de ingesloten eerste Engelse luchtlandingsdivisie gebroken. In harde en verbitterde gevechten is het gelukt, met in allerijl samengevoegde eenheden van alle onderdelen van de weermacht, onder leiding van de bevelvoerende generaal van een SS-tankleger, SS Obergruppenführer en generaal der Waffen SS Dietrich, om een Engelse elite-divisie, ondanks de felste tegenstand en de aanvoer van steeds nieuwe versterkingen door de lucht, totaal te vernietigen.

Alle pogingen van de vijand om van het zuiden uit de ingesloten divisie te ontzetten, zijn mislukt ten koste van zware en bloedige verliezen. In totaal zijn 6450 krijgsgevangenen gemaakt, duizenden doden aangetroffen, 30 anti-tankkanonnen en ander geschut, grote hoeveelheden wapens en 250 vrachtwagens buitgemaakt. Daarnaast werden 1000 zweef-vrachtvliegtuigen vernietigd of buitgemaakt, en werden meer dan 100 vliegtuigen neergeschoten."

Bombardement RAF Westkappelse zeedijk. (3 oktober) Koningin Wilhelmina: "Walcheren en West-Zeeuws Vlaanderen zullen herrijzen!" (28 november)

6 Prinses Irenebrigade wordt feestelijk binnengehaald door de bevolking van Tilburg. Verslaggever Karel Nort (4 november) Koningin Wilhelmina: Hulde aan de spoorwegmannen; voedselschaarste; het bevrijde deel van Nederland; hulpverlening (28 november)

7 OKW-bericht: Ardennen-offensief (18 december)

OKW-bericht: "Het Oppercommando van de Weermacht maakt bekend: Sterke Duit¬se eenheden zijn op 16 december om halfzes over een breed front vanuit de Westwall na een korte doch intensieve vuurvoorbereiding tot de aanval overgegaan en hebben de vooruitgeschoven Amerikaanse stellingen tussen ... en noordelijk Luxemburg in eerste instantie onder de voet gelopen. Deze grote aanval wordt ondersteund door jachtvliegtuigen en gaat onverminderd voort. Bijzonderheden worden, om de volledig verraste tegenstander geen aanknopingspunten te bieden, later bekendgemaakt."

Radio Oranje: Oudejaarsavonduitzending 1944. Big Ben (31 december)